Ból gardła - co oznacza? Jakie są jego przyczyny?

Kłucie w gardle – co może oznaczać?

Ból gardła to powszechna dolegliwość towarzysząca wielu przypadłościom. Oprócz typowego zaczerwienienia i kłucia w gardle przy przełykaniu, często towarzyszy mu uczucie zalegania ciała obcego, obrzęknięte migdałki lub chrypka.

Może wystąpić nagle i trwać nie dłużej niż 3-7 dni. Wówczas nazywamy go ostrym zapaleniem gardła. Gdy utrzymuje się wiele tygodni lub niekiedy lat, niejednokrotnie przebiegając z okresami nasilenia i złagodzenia bólu, mówimy o zapaleniu przewlekłym. Natomiast gdy towarzyszy mu zapalenie migdałków, ten stan określamy anginą.

Najczęstszą przyczyną ostrego zapalenia gardła są infekcje. Co ciekawe, to wirusy są głównymi sprawcami tego objawu (również anginy), odpowiadają bowiem za 70-90% przypadków. Do najczęstszych zaliczamy rynowirusy, adenowirusy, wirusy grypy i paragrypy, a także, koronawirusy. Wirusy te wywołują również przeziębienie (a także grypę - wirus grypy), stąd częste współwystępowanie bólu gardła z pozostałymi objawami choroby przeziębieniowej.

W przypadku infekcji bakteryjnej dolegliwości są zwykle mocniej wyrażone i szybciej się rozwijają. Często występuje wysoka temperatura i powiększenie okolicznych węzłów chłonnych. Rzadziej natomiast rozwija się katar i kaszel. Za tego typu infekcje odpowiada przede wszystkim paciorkowiec beta-hemolizujący grupy A (do 30% chorych), ale przyczyną może być także Streptococcus pneumoniae, Haemophilus influenzae oraz bakterie atypowe takie jak mykoplazmy, chlamydie i dwoinki rzeżączki.

Widać więc, że angina, podobnie jak izolowane zapalenie gardła nie zawsze wymaga antybiotyku, bowiem w przeważającej większości przypadków wywołują ją wirusy, niereagujące przecież na antybiotyki.

Pieczenie gardła towarzyszy również grzybiczemu zapaleniu błony śluzowej jamy ustnej, które rozwija się po długotrwałej antybiotykoterapii lub u osób z obniżoną odpornością. Ropień okołomigdałkowy, ropień zagardłowy, choroby zakaźne takie jak błonica, odra czy szkarlatyna to kolejne przypadłości, którym niemal zawsze towarzyszy ból gardła.

Kłujący ból gardła z prawej lub lewej strony (jednostronny) może wskazywać na szczególną postać anginy, tzw. anginę Plauta i Vincenta. Zwykle występuje u młodych mężczyzn zaniedbujących higienę jamy ustnej i objawia się jednostronnym nalotem na górnym biegunie migdałka, pod którym znajduje się owrzodzenie. Należy jednak pamiętać, że jednostronny ból, najpierw o stałym nasileniu, a z czasem narastający, dokuczliwy podczas połykania - może być oznaką choroby nowotworowej.

Przewlekłe zapalenie gardła to dużo trudniejszy diagnostycznie problem. Przyczyną mogą być m.in. przewlekłe stany zapalne zatok, przerost migdałka gardłowego, przewlekłe drażnienie błony śluzowej przez dym papierosowy, mocny alkohol, dym, kurz, zawodowe nadużywanie głosu, suche powietrze, a także choroby ogólnoustrojowe takie jak np. cukrzyca, refluks, niewydolność nerek i choroby tarczycy.

Przeziębienie – w jaki sposób się objawia?

Choroba przeziębieniowa, podobnie jak zapalenie gardła, wywoływana jest przez szereg różnych wirusów. Najczęściej (w 30-50% przypadków) są to rynowirusy. W sumie ponad 200 różnych typów tych drobnoustrojów może powodować rozwinięcie się u nas osłabienia, bólu głowy, gardła i mięśni, kataru, kaszlu, stanu podgorączkowego lub gorączki. Każdy chory rozwinie nieco inny zestaw objawów po kontakcie z konkretnym rodzajem wirusa. Różni nas wiele rzeczy, w tym układ odpornościowy, obecność dodatkowych chorób, wiek czy płeć. To dlatego podczas przeziębienia jedni odczuwają jedynie niewielkie zmęczenie, podczas gdy inni czują się fatalnie. W większości przypadków nie bada się również typu wirusa, który nas zaatakował. Zazwyczaj po prostu nie jest to potrzebne, ponieważ po krótkim okresie nasilenia dolegliwości ustępują samoistnie w ciągu 7-10 dni.

Objawy przeziębienia – jak sobie z nimi radzić?

Niestety nie ma jednej konkretnej metody, której zastosowanie uchroniłoby nas przed przeziębieniem. Na pewno dystansowanie się oraz zasłanianie nosa i ust w dobie pandemii COVID-19 przyczynia się do mniejszego rozprzestrzeniania wszystkich wirusów przenoszonych drogą kropelkową, również tych wywołujących chorobę przeziębieniową. Aby zmniejszyć ryzyko zachorowania powinniśmy dodatkowo:

• ubierać się adekwatnie do warunków pogodowych - zarówno przegrzanie jak i wychłodzenie organizmu prowadzi do jego osłabienia i większej podatności na wirusy,
• zdrowo się odżywiać – pokarm jest „paliwem” dla naszego ciała, które pobiera z niego dokładnie to, czego w danym momencie najbardziej potrzebuje. Prawidłowa dieta jest skuteczniejsza od stosowania suplementów, które stwarzają ryzyko przedawkowania,
• wykonywać regularną aktywność fizyczną - nie musi to być sport wymagający specjalnego sprzętu czy miejsca. Już 30-minutowy spacer na świeżym powietrzu przyczyni się do wzmocnienia odporności i poprawi samopoczucie.

Pamiętajmy również o tym, aby nie lekceważyć pierwszych objawów choroby. Gdy czujemy się źle, kichamy, kaszlemy a mimo to udajemy się do pracy, sklepu czy szkoły, rozsiewamy wirusa na inne osoby. Warto wtedy zostać w domu, odpocząć, wyspać się i jeśli dolegliwości nam dokuczają zastosować leczenie objawowe. Istnieje wiele skutecznych preparatów dostępnych bez recepty, takich jak np.:

• preparaty jeżówki (Echinacea purpurea) – udowodniono, że skracają czas choroby o około 1,5 dnia;
• tabletki do ssania zawierające dużą dawkę cynku (>75 mg Zn/d) skracają czas utrzymywania się objawów śr. o 1 dzień;
• preparaty wyciągu z pelargonii afrykańskiej (Pelargonium sidoides) stosowane 3 × dz. przez ≤10 dni – zmniejszają nasilenie objawów i skracają czas ich utrzymywania się (średnio o jeden dzień);
• paracetamol - zmniejsza ból i gorączkę, nie działa jednak przeciwzapalnie;
• kwas acetylosalicylowy - oprócz działania paracetamolu jest również lekiem przeciwzapalnym.

Warto również pamiętać o preparatach zawierających w swoim składzie kilka substancji czynnych. Z uwagi na mnogość objawów przeziębienia, w tym np. bardzo częste występowanie kataru, ułatwieniem dla pacjenta jest przyjmowanie jednego środka zmniejszającego ból, gorączkę, zapalenie a także łagodzącego objawy nieżytu nosa.

W przypadku trwania dolegliwości powyżej 10 dni lub ich nasilenia po 5-tym dniu należy skonsultować się z lekarzem. Również przy wysokiej gorączce, silnym bólu gardła, duszności, zawrotach głowy, bólu uszu lub zatok, a także w przypadku przeziębienia u dzieci samoleczenie w domu nie jest wskazane.